De ramen van Mengelberg.
Aanvankelijk was de kerk versierd met ramen in een traditionele stijl uit het atelier Nicolas. Tien jaar later bestelde het kerkbestuur een nieuwe serie bij de glazenier Wilem Mengelberg, die voor die tijd veel moderner werk maakte. Deze zes originele en bijzondere vensters, geleverd tussen 1934 en 1941, verdwenen in de zestiger jaren. Ze zijn gelukkig teruggevonden, gerestaureerd en opnieuw geplaatst.
De zes ramen van Willem Mengelberg zijn in het schip van de kerk te bewonderen. Dat ze begin jaren zestig werden verwijderd had waarschijnlijk te maken met de versobering van het kerkinterieur onder invloed van het 2e Vaticaans Concilie. Mogelijk heeft ook de smaak van de toenmalige pastoor of van het kerkvolk een rol gespeeld. Het werk van Mengelberg is veel moderner dan de traditionele glas-in-loodramen van een paar decennia eerder. In een rapport uit 2007 wordt de reeks ramen om twee redenen bijzonder genoemd. Allereerst is het werk van hoge kwaliteit. Het is uitgevoerd in antiekglas. We zien “een geslaagde balans tussen de moderne, abstraherende vormgeving van de jaren 20, toen Mengelberg onder invloed van Jan Toorop werkte, en een meer schilderachtige, naturalistische benadering.” Klik hier voor de ramen van Willem Mengelberg. De bijbelverhalen die er aan ten grondslag liggen staan op deze deze pagina.
Door een gelukkig toeval en de oplettendheid van glasschilder/restaurateur Sybille Gielen zijn de glazen in 1996/97 in de kelder van de kerk teruggevonden. Ze verkeerden in een deplorabele staat en waren niet meer kompleet.
Ze werden opgeslagen bij Atelier Immanual in Tilburg, in afwachting van restauratie. In 2008 zamelde de Batenburgse gemeenschap een aanzienlijk bedrag in voor het herstel van deze vergissing uit het verleden. De restauratiecommissie van het RK Kerkbestuur verleende de opdracht aan de postacademische glazeniersopleiding MasterGlass. Glazenier Anja van Aalen restaureerde de ramen onder leiding van Sibylle Gielen en onder toezicht van historicus van Ruyven-Zeman en de Rijksdienst Monumentenzorg. De ramen werden begin 2010 teruggeplaatst.
De vensters hebben als onderwerp de Tien Geboden aan de hand van verhalen uit het Oude Testament. Van de Tien Geboden zijn er zes gevonden. De andere vier zijn waarschijnlijk nooit gerealiseerd om redenen die mogelijk met de uitgebroken oorlog, gebrek aan geld en/of waardering voor de meer moderne vormgeving van Mengelberg te maken hebben.
“De ramen hebben lichte kleurtonen van overwegend geel-groen die op een spannende manier met sprankelende kleuren gecombineerd worden, vooral in de kleding van de grote figuren. De verder neutrale achtergrond van regelmatige grote rechthoeken in zachte tinten met enkele kleuraccenten, laat alle ruimte voor de figuren over. Deze speciaal voor Batenburg gemaakte glazen getuigen van een rijp kunstenaarschap.” Aldus het genoemde rapport uit 2007. Bijzonder is ook het gebruikte thema van de Tien Geboden. In Nederland is dit volgens de schrijver van het rapport maar drie maal meer gebruikt voor de beglazing van kerken: in een inmiddels afgebroken kerk in Groningen, in de Servatiuskerk in Borkel en Schaft en in de Willibrorduskerk in Liessel. Met de herplaatsing van de ramen heeft Batenburg dus een bijzonder en uniek kunstwerk in ere hersteld.
Bronnen:
Adviesrapport uit 2007 door Dr. van Ruyven Zeman in opdracht van de Rijksdienst Monumentenzorg.
Foto’s: Janus Kolen.
Janus Kolen, herzien maart 2013.